عدالت به عنوان یکی از شاخص‌ترین متغیرهای تأثیرگذار بر فرهنگ جامعه در حوزه‌های مختلف علوم بویژه در نگرش دینی همواره مورد توجه بوده است تا جایی که تبدیل به محوریت بسیاری از انقلاب‌ها و تحولات اجتماعی در دوره‌های مختلف تاریخ بشری شده است.
در حکومت اسلامی که محوریت آن اول مظلوم تاریخ بشریت حضرت علی‌ (ع) است که به خاطر یک بی‌عدالتی کوچک و یا محرومیت احدی از شهروندان مقیم در حکومت اسلامی شب خوابش نمی‌برد.
این گوهر بی‌همتای آسمان خلقت حاضر نبودند سیر بخوابند، مبادا در اقصی نقاط حکومت فردی گرسنه سر بر بالین نهاده و شب را به صبح برساند.
ازجمله بیانات ایشان در نهج‌البلاغه آن است که می‌فرمایند: من کسی نیستم که از عدالت یک سر مو منصرف شوم.
در نگرش دینی عدالت به عنوان یک اصل مهم همواره مورد تأکید بوده و توجه به آن از اعم تکالیف و وظایف در حوزه‌های مختلف بوده است. این‌که ریشه عدالت در باورهای فردی نهفته است و نظام خانواده به عنوان مهم‌ترین نهاد اجتماعی پرورش و آموزش آن را برعهده دارد موضوعی است که اکثر صاحبنظران بر آن توافق دارند اما جامعه و بویژه مسئولان و متولیان امور نظارت، کنترل و هدایت رفتارهای اجتماعی را به سمت و سوی عدالت به عهده دارند. از این‌رو این امر محقق نمی‌شود مگر این‌که مسئولان خود عامل آن باشند.
قیام سالار شهیدان، امام حسین (ع) با دو هدف بزرگ شکل گرفت که هر دو آن ریشه در عدالت دارد.
هدف اول، احیای دین جد بزرگوارش رسول خدا (ص) و مبارزه با بدعت‌ها و سپس امر به معروف و نهی از منکر بود. این دو هدف بزرگ یک پیام مشترک را به دنبال داشته و آن زنده نگه داشتن عدالتی بوده که رسول خدا (ص) در حکومت اسلامی جاری نموده و حضرت علی (ع) در طول مدت حکومتش آن را به بهترین شکل به نمایش گذاشتند.
از این‌رو امام حسین (ع)، حج را که یک فریضه بزرگ دینی و اجتماعی بود ناتمام گذاشته و به منظور پیشگیری از رخدادهای پیش‌بینی شده دشمنان در سرزمین وحی و احیای عدالت علوی حرکت و قیام خود را آغاز کردند و در این راه عاشقانه که جز رضایت خالق، مقصودی را نمی‌توان یافت بزرگ‌ترین راز و نیاز عاشق و معشوق شکل می‌گیرد.
این مکتب انسان‌ساز یعنی قیام عاشورا به عنوان یک الگوی ممتاز برای تمام جهانیان با محوریت عدالت علوی تا ابد جلوه‌گر خواهد بود و انقلاب‌های بزرگی در جهان با الهام گرفتن از این حرکت الهی، انسانی آغاز شده و به نتیجه رسیده‌اند.
نظام خانواده متولی پرورش و آموزش این امر بزرگ است، فرزند باید در نهاد خانواده عدالت را درک کرده و فرصت تحلیل و تفکر درخصوص آن را پیدا کند. اگر در چارچوب خانواده مصادیق مرتبط با بی‌عدالتی حاکم باشد، اعضای خانواده درک درستی از عدالت پیدا نخواهند کرد و محصول و نتیجه آن نگرش منفی و شکل‌گیری باورهای اشتباهی است که ممکن است در آینده مسیر زندگی دنیوی و اخروی افراد را تغییر داده و به جای تمرکز بر سعادت و تربیت در زندگی به دنبال فرصت و ثروت و قدرتی حرکت می‌کنند که نتیجه‌ای جز پشیمانی و حسرت و انحراف نخواهد داشت. مکتب عاشورا اگرچه با اشک و خون و پیراهن عزا رابطه‌ای مستقیم دارد اما همه این مصادیق را الزاماً باید با محتوا، تعمق و تفکر همراه کرد.
معرفت و شناخت زوایای این قیام است که سعادت دنیا و آخرت بشریت را تضمین می‌کند و جوان به واسطه نقش بی‌نظیرش در ساختارهای اجتماعی بیشترین تأثیرپذیری را می‌تواند از ایده‌آل تاریخی دریافت کند.
با نگاهی اجمالی به سلسله‌مراتب نهادینه کردن امر به معروف و نهی از منکر یعنی سه مرحله قلبی، زبانی و عملی که در باورهای دینی مورد توجه است ماهیت و شکل اجرای عدالت‌خواهی تعریف شده است و به آن معناست که نخستین گام جدی برای اجرایی نمودن آن پذیرش، اعتقاد و تعلق داشتن به عدالت و زندگی کردن با آن است. در اصل آن را در لحظات زندگی خود باید جاری کرد و برای تحقق آن در مسیر حقانیت گام برداریم که به جرأت باید گفت سخت‌ترین مرحله تحقق آرمان بزرگ عدالت علوی است.
در گام دوم زبان دل، زبان سر و زبان قلم الزاماً باید عدالت را در همه زوایای زندگی مورد جست‌وجو قرار دهد. در این گام است که توجه به ملاحظات و بایدها و نبایدها همواره می‌بایست مورد توجه قرار گیرد زیرا اگر بصیرت نباشد افراد با شعار عدالت ریشه عدالت را نشانه می‌گیرند که بسیار اتفاق افتاده است که تاریخ شاهد این ماجراها بوده و در گام سوم اجرای عدالت و نهادینه کردن آن در جامعه که محوریت آن را باید در نظام خانواده جست‌وجو کرد اگر می‌خواهیم فرصت نفس‌کشیدن در حکومت مقتدر و با عزت علوی را پیدا کنیم باید عدالت را در لحظات زندگی به اجرا درآورد و این امر با معرفت تبعیت صورت می‌گیرد. شور و شعور و مهر امام حسین(ع) در اندیشه و قلب و جان بشریت همچون معجزه‌ای است که سعادت و جاودانگی را به ارمغان خواهد آورد.

دکتر ابراهیم اندر خورا